Święty Stanisław urodził się w Szczepanowie około 1030 roku. Uczył się w szkole katedralnej. Niewykluczone, że nauki pobierał również za granicą, być może w Paryżu. Święcenia kapłańskie Stanisław przyjął w roku 1060. Dwanaście lat później, w roku 1072, został biskupem Krakowa.

Dał się poznać jako duszpasterz gorliwy, ale bezkompromisowy. Między biskupem Stanisławem a królem Bolesławem wybuchł konflikt, którego podłoże nie jest dziś w pełni znane. Być może chodziło o niemoralne życie władcy albo obronę poddanych przed jego surowymi rządami. Finał tej waśni był dla duchownego tragiczny, ponieważ biskup ze Szczepanowa został zabity przez wojów królewskich, a być może nawet przez samego Bolesława. Miało to miejsce w czasie mszy św., którą celebrował 11 kwietnia albo 8 maja roku 1079 w Kościele św. Michała na Skałce. Jego ciało zostało poćwiartowane.

Po kilku latach szczątki Stanisława przeniesiono do katedry na Wawelu, gdzie znajdują się do dziś. Biskupa Stanisława Szczepanowskiego ogłoszono świętym jako pierwszego Polaka. Przez wieki opowiadano legendę o zrośnięciu się jego ciała. Jego kult odegrał w XIII i XVI wieku niebagatelną rolę historyczną jako czynnik kształtowania się myśli o zjednoczeniu ziem polskich. Wierzono, że tak samo jak ciało Stanisława połączy się i zjednoczy podzielone na księstwa dzielnicowe Królestwo Polskie.

Swoje święto w kalendarzu kościelnym obchodzi 8 maja. Jest on głównym patronem Polski oraz archidiecezji: krakowskiej, poznańskiej, warszawskiej, gdańskiej, gnieźnieńskiej, diecezji: chełmińskiej, lubelskiej, płockiej, sandomierskiej, tarnowskiej. Papież Jan Paweł II nazwał go "patronem chrześcijańskiego ładu moralnego".